BACKFIRE EFFECT – AŞI KARŞITLIĞI

“Gerçekler değiştiğinde fikirlerim değişir” diyor John Maynard Keynes ve şunu soruyor: “Peki siz ne yaparsınız?”

Normal şartlarda insanlar inançlarına, dünya görüşlerine v.s dair “kanıt” düzeyinde yeni bilgiler öğrendiğinde, eski bilgilerini ya da inançlarını “yeni”ye göre düzenlemesi beklenir. Tabii bu her zaman mümkün olmuyor. 2006 yılında Brandon Nyhan ve Jason Reifler isminde iki Psikolog, Irak’ta kitle imha silahlarının bulunduğuna dair uydurma bir makale yayınlamış. Sonrasında bu bilginin yalan olduğuna dair bir makale daha kaleme alınmış. Savaşa karşı olanlar ilk makaleyi görmezden gelerek ikinci makaleyi sahiplenirken, savaş yanlıları ikinci makaleyi reddedip birinci makaleye sahip çıkmışlar. Buna benzer birçok araştırma daha yapıldıktan sonra görülmüş ki insan eğer bir düşünceye sıkı sıkıya bağlıysa, karşısına farklı bir argüman geldiğinde o düşünceye daha güçlü bir şekilde bağlandığı görülmüş. Bu duruma Psikoloji’de “Backfire Effect” yani “Geri Tepme Etkisi” adı veriliyor.

Backfire Effect’in en baskın olduğu alan elbette siyasi arena. Ama ben başka bir alandan bahsetmek istiyorum. Bilindiği gibi son günlerin ana konusu Covid-19 aşısı. Son yıllarda tüm dünyada “aşı karşıtı” insan sayısı hızla artmakta. Bu kadar saçma bir tutum nasıl oluyor da karşılık buluyor hiç anlayamıyorum. Çocuk yaşlarda okuduğum Ömer Seyfettin’in Kaşağı adlı kitabında kuşpalazından(difteri) ölen bir çocuğun hikayesi anlatılıyordu. Çocukluğumun kabusu bu hastalıktı ve neyse ki çevremde kimse bu hastalığı yaşamamıştı. Zihnim gelişmeye başlayınca anladım ki bu kitleleri mahveden hastalığı “aşı” ile önlemiştik. 1940-50 arası onbinlerce çocuk “çocuk felci”nden dolayı ölürken, bugün çocuk felci neredeyse bitme noktasına geldiyse işte sebebi sadece aşıdır. Son yıllarda kızamık sayılarında tekrar artış başladı ve bunun birincil nedeni “aşı karşıtlığı”.

1998’de The Lancet dergisinde bir gastroenterolog olan Wakefield’in KKK (Kabakulak, kızamık ve kızamıkçık)aşısıyla Otizm arasında bir ilişki olduğunu göstermeye çalışan 12 vakalık serisi toplumda kafa karışıklığı yaratmış. Çalışma bilimsel olarak incelendiğinde hipotezin kanıtlanmadığı ve daha sonra da ailelerden bunu yapmak için para aldığı v.s çıkar çatışmaları olduğu görülmüş, çalışma dergiden çıkarılmış, doktorluk yapması da yasaklanmıştır. Wakefield’in bilimsel sahtekarlık yaptığı, araştırmalardan çeşitli faydalar sağladığı da ayrıca bir dergide rapor olarak yayınlanmıştır.  Yapılan tüm bilimsel çalışmalarda da KKK aşısı ile otizm arasında bir ilişki bulunmamasına rağmen medyanın, sağlık çalışanlarının yanlış tutumları nedeniyle aşılama oranları düşerek salgınlar yaşanmıştır. İşte Backfire Effect dediğimiz şey tam olarak bu. Aşı ile otizm arasında korelasyon olmadığı halde bu makaleyi hala referans kabul edip aşı karşıtlığını şiddetle savunmak.

Covid-19 aşılarında ise durum biraz farklı. Amerika’da bulunan Pew Araştırma Merkezi’nin 10 bin katılımcı ile yaptığı bir çalışmada, katılımcıların (%49) onaylanacak olan COVID-19 aşısını kesinlikle ya da büyük olasılıkla yaptırmayacağını söylüyor. “Kesinlikle yaptırırım” diyenlerin oranı sadece yüzde 21. Bu anket ile elde edilen dikkat çekici bir bulgu da katılımcıların dörtte üçünün (%71) aşının güvenilir ve etkili olduğunun tam olarak anlaşılmadan onaylanacağını düşünüyor olması.

https://www.pewresearch.org/science/2020/09/17/u-s-public-now-divided-over-whether-to-get-covid-19-vaccine/

Aynı şekilde İngiltere’de 30 binden fazla kişiyle yapılan araştırmada aşı yaptırmakta kararsız olanların sayısı %32

https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3716874

Araştırmalarda dikkat çeken bir nokta ise şu: bu aşıya karşı en güvensiz bakan kesim sağlık çalışanları. Bu kişilerin grip, kızamık, çiçek v.s gibi aşılarla bir sorunu yok. Durum sadece Covid-19 aşısıyla alakalı. Bunun için de hemen hepsi benzer sebepler sunuyor. Bir defa tüm dünyada hükümetler bu süreci iyi yönetemedi. Başta Dünya Sağlık Örgütü olmak üzere diğer sağlık otoriteleri, bilim insanları çelişkili açıklamalarda bulundu. Mesela maske takıp takmama konusu bile 3-4 defa “gerekli”, “gereksiz” noktasında tartışıldı. Ya da bizdeki Ercüment Ovalı gibi kimi profesörler bilimsel makale ile değil de twitter üzerinden “aşıya başladık” gibi gönderiler yazdığı için çoğu kişide güvensizlik oluştu.

Şu anda ön planda olan Çin ve Alman aşısı olmak üzere iki aşı bulunuyor. Birkaç bilim insanının açıklamalarına baktım, Çin aşısını kullanmayacağını ama Alman aşısını mutlaka kullanacağını belirtiyorlar. Oldu mu bir kutuplaşma daha 🙂

Aşı Olurum Aşı karşıtıyım

Aşı olurum (Covid aşısı hariç)

Aşı olurum (Covid de dahil ama Çin olmaz)

Backfire Effect’e gönül verenleri yok sayarken, bütün aşılara karşı olanları Allah’a havale ediyor, benim gibi sadece Covid aşısı konusunda kafası karışıklıklara sabır diliyorum 🙂

Sevgilerimle 💖